18η Μαΐου: Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2011

«Μουσεία και Μνήμη», είναι το θέμα που επέλεξε το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) για τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων 2011. Τα μουσεία διαφυλάσσουν τη μνήμη και αφηγούνται ιστορίες. Στις πλούσιες συλλογές τους, διασώζουν τη μνήμη των κοινωνιών. Οι συλλογές αυτές συγκροτούνται από τεκμήρια της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και η Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2011, αποτελεί μια ευκαιρία ανακάλυψης της ατομικής και συλλογικής μνήμης.

Επιλέγοντας ως θέμα της φετινής χρονιάς το «Μουσεία και Μνήμη», το ICOM επιθυμεί να αναδείξει τη σημασία των μουσείων ως φορέων διάσωσης και διαφύλαξης αυτής της μνήμης.Το μήνυμα της επετείου είναι: «να γίνουν όλα τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, με σκοπό την ανάπτυξη της μόρφωσης, την αμοιβαία κατανόηση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών». Τα επιμέρους θέματα δε που προτείνει το ICOM είναι: «Συλλογές και τεκμήρια, επιμέλεια και πρόσβαση - Ιστορία των μουσείων - «Ξεχασμένες» μνήμες - Σχέση μνήμης, κοινωνίας και ταυτότητας - Η πολιτιστική συνεισφορά της Αφρικής στον κόσμο».

Για πρώτη φορά, το ICOM θα εντάξει και την Ευρωπαϊκή Νύχτα των Μουσείων, στην Διεθνή Ημέρα Μουσείων ξεκινώντας με 24ωρη γιορτή των μουσείων. Η Νύχτα των Μουσείων έχει ως στόχο να καταστήσει τα μουσεία πιο προσιτά στο ευρύ κοινό και ειδικότερα σε ένα νέο κοινό και να ενώσει ένα δίκτυο ευρωπαϊκών μουσείων γύρω από ένα κοινό εορταστικό και φιλικό αγώναΗ κεντρική εκδήλωση του φετινού εορτασμού θα γίνει στο Μουσείο Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου», που είναι το τιμώμενο μουσείο για το 2011. Το μουσείο περιλαμβάνει κειμήλια από τη Μικρά Ασία, όπως λάβαρα, στολές, λευκά είδη, βιβλία, έγγραφα, χρηστικά αντικείμενα, που δώρισαν Μικρασιάτες από διάφορα σημεία της Ελλάδας και του κόσμου.Το μουσείο πήρε το όνομά του από τη μικρασιάτισσα Φιλιώ Χαϊδεμένου, η οποία με προσωπικό αγώνα κατόρθωσε να το αναστήσει μετά τις πληγές που υπέστη από τον σεισμό του 1999 και την ακόλουθη υπολειτουργία του, λόγω έλλειψης πόρων και προσωπικού. Η Φιλιώ Χαϊδεμένου, παρά τη προχωρημένη ηλικία της -ξεκίνησε την προσπάθεια περισυλλογής των κειμηλίων σε ηλικία άνω των 90 ετών-, δούλεψε ακούραστα, ταξιδεύοντας ακόμα και στη γενέτειρά της, τα Βουρλά της Μικράς Ασίας, για να φέρει χώμα και σκόνη από την Αναξαγόρειο Σχολή για να τα εκθέσει στο μουσείο. Όργωσε όλη τη χώρα για να ενημερώσει τους απανταχού Μικρασιάτες για το μουσείο. Το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Έλληνες από όλο τον κόσμο ανταποκρίθηκαν, προσφέροντας προσωπικά αντικείμενα για να εκτεθούν στο μουσείο. Από τις 2 Απριλίου 2007 το μουσείο επανεγκαινιάστηκε και έκτοτε λειτουργεί κανονικά, φιλοξενώντας πεντακόσια και πλέον εκθέματα από τα 1.500 που διαθέτει η συλλογή.

Επιγραφή από την είσοδο του Μουσείου

Επιγραφή από την είσοδο του Μουσείου

«Μνήμες Λαϊκού Πολιτισμού στο Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων»

Όπως κάθε χρόνο έτσι κι εφέτος το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, συμμετέχει στο επίσημο πρόγραμμα της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Η φετινή συμμετοχή περιλαμβάνει μία έκθεση βιβλίων για το λαϊκό πολιτισμό και ζακυνθινών ενδυμασιών και έργων κεντητικής από τις συλλογές του, τα οποία φυλάσσονταν στις αποθήκες του Μουσείου.Η 18η Μαΐου γίνεται λοιπόν η αφορμή για να παρουσιαστεί σε μία περιοδική έκθεση ένα υλικό, που δεν ήταν εκτεθειμένο στο κοινό, αποτελεί όμως μία ευκαιρία για να γνωρίσουμε από μία άλλη οπτική την ιστορία της Ζακύνθου, αφού όπως είναι γνωστό η ενδυμασία αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της αισθητικής αντίληψης των ανθρώπων, της πολιτιστικής τους ταυτότητας και της εξέλιξής τους στη μακραίωνη ιστορία.

Στα έργα κεντητικής, που διακοσμούν στενόμακρες επιφάνειες σε μεγάλες ζωφοροειδείς συνθέσεις, απηχούνται τα μέτρα των δημοτικών μας τραγουδιών σ’ ένα μουσικότατο ρυθμό. Κεντημένα με μετάξια σε λαμπρούς χρωματισμούς, που χάρη στη φυτική τους προέλευση έμειναν αναλλοίωτα στο πέρασμα του χρόνου, τα κεντήματα του σπιτιού ανήκουν στο χώρο της γυναικείας οικιακής χειροτεχνίας και γι’ αυτό έχουν έντονο τοπικό χαρακτήρα.Η μορφή τους επηρεάζεται άμεσα από τη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων και δένεται μαζί τους, σχεδόν όπως η τοιχογραφία και η ξυλογλυπτική. Και επειδή το κυριότερο στοιχείο της λαϊκής οικοδομής είναι ο χώρος του ύπνου, τα πλουσιότερα και ωραιότερα δείγματα της ελληνικής κεντητικής είναι τα κάθε είδους στρωσίδια του κρεβατιού (σεντόνια, κρεβατόγυροι, μπροστοσέντονα, κουρτίνες, μαξιλάρες). Η δαντέλα πάλι, το στερνοπαίδι της κεντητικής, που έμεινε αυστηρά γυναικεία χειροτεχνία. σε γενικές γραμμές συνίσταται στο πολύπλοκο δέσιμο κόμπων και θηλιών, των οποίων ο αριθμός εξαρτάται από τις απαιτήσεις του σχεδίου. Η εκτέλεση γίνεται συνήθως με λευκή μεταξωτή κλωστή και με βελόνα, βελονάκι ή κοπανέλια. Η λεπτεπίλεπτη αυτή χειροτεχνία, που διαδόθηκε από τα καθολικά γυναικεία μοναστήρια των ελληνικών νησιών, γρήγορα προσαρμόστηκε στις απαιτήσεις και την καλαισθησία του ελληνικού λαού και χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στο στολισμό του ρουχισμού της νησιωτικής Ελλάδας. Επίδραση της δαντέλας μαρτυρούν τα «τρυπητά» ή «χυτά» κεντήματα, που στόλιζαν κρεβατόγυρους, σεντόνια και πετσέτες και κεντιούνταν συνήθως με λευκή βαμβακερή κλωστή σε επίσης λευκό βαμβακερό ή λινό ύφασμα με την τεχνική του fil-tire. Τα γενικά τεχνοτροπικά και αισθητικά στοιχεία της κεντητικής του σπιτιού χαρακτηρίζουν και ορισμένα κεντημένα εξαρτήματα της φορεσιάς, όπως είναι το «πουκάμισο» και το «φουστάνι». Βασικό και κοινό εξάρτημα σε όλες ανεξαιρέτως τις παραλλαγές της γυναικείας φορεσιάς. Στην έκθεση παρουσιάζονται οι κάτωθι δωρεές: Α. Η παλαιότερη δωρεά της Οικογένειας Τσακασιάνου (1981), που περιλαμβάνει: Κοπανέλια τόρνου, τρεις Ωρολογοθήκες, Νυχτικοθήκη λευκή με κεντημένο το όνομα ΧΡΙΣΤΙΝΑ, δύο Σεμέν ντε ταμπλ, δύο μεγάλες λινές μαξιλαροθήκες, κεντημένες με άνθη και ένα κεφαλαίο ψηφίο στο μέσο, δύο Νυχτικοθήκες, μαξιλαροθήκη, Γυναικείο επιστήθιο, ζωνάρι, κλινοσκέπασμα, Β. Η δωρεά της κ. Μαρίας Σιδηροκαστρίτη (2010), που αποτελείται από: Δύο ζεύγη κάλτσες, τρία κεντητά γυναικεία εσώρουχα, ένα κεντητό μπούστο και τρία κεντητά κομπινεζόν, των τελών 19ου αι. και των αρχών 20ου αι., και προέρχονται από τη γιαγιά της, Μαρία Καλοφώνου, και Γ. η δωρεά του κ. Peter Mastbooms (2011), κατοίκου Λιθακιάς Ζακύνθου, που αποτελείται από δύο λαϊκές παιδικές ενδυμασίες. Επίσης στην έκθεση παρουσιάζονται και Βιβλία που σχετίζονται με το Λαϊκό Πολιτισμό από τη Βιβλιοθήκη του Μουσείου.

Βιβλιογραφία

• Κατερίνα Δεμέτη, Οι ζακυνθινές τοπικές ενδυμασίες, στο Ζάκυνθος – Απουλία, Ήθη, Έθιμα, Μουσική, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ζακύνθου, Ζάκυνθος, 2001
• Πόπη Ζώρα, Λαϊκή Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, 1994
• Νέλλη Λαγάκου, Η ενδυμασία δια μέσου των αιώνων, Αθήνα, 1998