Εις τον Θάνατον του Λορδ Μπάιρον

1824 - 1825

Ο Σολωμός άρχισε ίσως να επεξεργάζεται την ωδή στον Λόρδο Μπάιρον αμέσως μετά το θάνατο του άγγλου φιλέλληνα ποιητή στο Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του 1824. Το 1825, πάντως, και μετά από τις αλλεπάλληλες επεξεργασίες και τις αλλαγές που έχει ο Σολωμός επιφέρει στο καθαρογραμμένο από τον Γεώργιο Δε Ρώσση κείμενο του ποιήματος στο τετράδιο Ζακύνθου αρ. 10, διαμορφώνεται η πρώτη πλήρης μορφής του έργου, με τις 172 στροφές. Αυτή η πρώτη πλήρης μορφή θα καθαρογραφεί διαδοχικά στα τετράδιο Ζακύνθου αρ. 20 και Εθνικής Βιβλιοθήκης Φ 92, προκειμένου να προωθηθεί η έκδοση του ποιήματος στο εξωτερικό, η οποία όμως δεν θα ευοδωθεί. Αρκετό καιρό αργότερα, ο Σολωμός θα επιχειρήσει να επεξεργαστεί και πάλι το ποίημα φθάνοντας ωστόσο στην απόρριψη αυτής της πρώτης «οριστικής» μορφής («Πρέπει να ξαναπλαστεί όλο») και ουσιαστικά στην εγκατάλειψή του.

Το ποίημα είναι γραμμένο σε τετράστιχες τροχαϊκές στροφές, όπως ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, με τον οποίο παρουσιάζει και άλλες ομοιότητες: στη μορφή (π.χ. μεγάλη έκταση, εκτενείς Σημειώσεις), στη δομή (π.χ. συνεχής διαδοχή εικόνων) και στα θέματα (π.χ. γεγονότα της επανάστασης, η στάση των μεγάλων δυνάμεων, η διχόνοια των ελλήνων). Σε σχέση βέβαια με τον Ύμνο, το λυρικό -πως επέμενε να το χαρακτηρίζει ο ίδιος ο Σολωμός- ποίημα για τον Μπάιρον μοιάζει (και είναι) λιγότερο δραστικό. Από την άλλη, μπορεί να θεωρηθεί ‘ποίημα μετάβασης’, με την έννοια ότι στα περικείμενα του ποιήματος για τον Μπάιρον, μέσα από την επανάληψη του πετυχημένου παραδείγματος του Ύμνου και στη συνέχεια της κριτικής αντιμετώπισης και της απόρριψής του, αποτυπώνεται το προχώρημα της νεανικής ποιητικής του Σολωμού προς την ωρίμανση που θα δείξουν έργα όπως η ωδή Εις Μοναχήν (1829).

Εκδόσεις: Η μορφή του ποιήματος με τις 172 στροφές θα δημοσιευτεί το 1850, στην ανθολογία του Γ. Πανταζή (Συλλογή ερωτικών, ηρωικών και συμμίκτων ποιημάτων, Ζάκυνθος). Η έκδοση των Ευρισκομένων του Πολυλά (1859) καθώς και όλες οι εκδόσεις που στηρίχθηκαν σε αυτήν για τη δημοσίευση του ποιήματος παρουσιάζουν μια διαφορετική μορφή, με 166 στροφές, πιθανότατα αποτέλεσμα της επιλεκτικής εφαρμογής από τον Πολυλά των διορθώσεων και των υποδείξεων του Σολωμού στο κείμενο του ποιήματος που περιέχεται στο τετράδιο Εθνικής Βιβλιοθήκης Φ 92. Σήμερα υπάρχει νεότερη (αναλυτική και και χρηστική) έκδοση, διαθέσιμη με τη μορφή δακτυλόγραφης διδακτορικής διατριβής (Κατερίνα Τικτοπούλου, Δύο επιμνημόσυνα ποιήματα του Σολωμού. Εις το θάνατο του Λορδ Μπάιρον και Νεκρική Ωδή ΙΙ. Αναλυτική και χρηστική έκδοση, Θεσσαλονίκη 2003).